vandeRegio

Regio-begrip.

Regio is een (bewust) vaag begrip. Het zijn gebieden ingekleurd met potlood, met zachte grenzen. Vaak met enige overlapping met elkaar. Een geografische aanduiding die past bij vele achterliggende eigenschappen, maar vooral ook doelmatig kan zijn. Zo kan een regio staan voor een eigen taal en cultuur, omgangsvormen, maar ook de natuurlijke loop van het water. De regio is een (geografisch gebonden) zelfbeeld waarin een balans tussen volk en vertegenwoordiging wordt gevonden. De regio is hiermee politiek.

Nederland is regide.

Nederland kennen we als een decentrale eenheidsstaat: gemeenten, die onderdeel zijn van provincies, die onderdeel zijn van het land. Ieder orgaan haar eigen democratische legitimiteit. De grenzen zijn hard. Besluiten worden ergens genomen, hopelijk op het laagste niveau ("de gemeente"), maar veel vaker worden ze van bovenaf opgelegd ("vanuit Den Haag").

Nederland kent wel regionale doelmatigheid.

Als het gaat om de waterhuishouding, dan worden besluiten en vooral de uitvoering, belegd bij de waterschappen. Deze gebieden hebben een eigen geschiedenis voor deze taak. Ze volgen de loop van het water, zodat vergelijkbare situaties vergelijkbaar zijn aangepakt, in dezelfde keten, voor wat past bij de identiteit — "het zijn" — van het gebied. Maatwerk.

Deze doelmatigheid wordt ook verzocht te worden gevonden in de veelheid van samenwerkingsverbanden. Zo zijn er de Veiligheidsregio's. Of voor het innen van (gemeentelijke)belastingen, of het faciliteren van de (gemeentelijke)diensten binnen het sociale domein... Hierin werken gemeenten samen. Alleen de democratische legitimiteit geeft een uitdaging. Wethouders zijn druk bezig het apparaat draaiende te houden. De raadsleden weten elkaar in andere gemeenten amper te bereiken — want de (gemeente)grens is hard — en dan is de controlerende taak van het duaal bestuur lastig, zeker in haar gedistribueerde vorm. Met meer regio-mentaliteit zouden er over grenzen heen worden gekeken en zou de legitimiteit laten passen bij de doelmatigheid die wordt nagestreefd.

Regio's en provincies zijn soms synoniem

Wanneer we regio's binnen Nederland benoemen, dan komen die geregeld overeen met de provincies. Een Zeeuw heeft het over Zeeland, een Fries over Fryslân. Hier is de identiteit van de regio verbonden aan de provincie haar grenzen en geschiedenis. Met een provincie zoals Gelderland is minder verbondenheid, terwijl de Achterhoek tot de verbeelding spreekt qua noaberschap. Dan is het teruggrijpen op de geschiedenis van het Hertogdom Gelre of de Hanze-steden, en daarmee een vergeten bestuurscultuur, maar een andere bril met gebarsten glazen om de grotere schaal te zien. In andere gevallen wordt er meer herkenning gevonden in (bijvoorbeeld) Holland, met een geschiedenis van stadhouders en de Oranjes. Maar de kosmopoliet kijkt dan weer liever naar de 'Randstad'. Of roept de 'Vrijstaat Amsterdam' uit.

Perspectief: Chauvinisme, provincialisme en kolonialisme

In het buitenland staat Nederland bekend als Holland. Met tulpen, klompen, windmolens, wiet, de wallen en dance-muziek. Holland is als de dominanste regio uit de Nederlandse geschiedenis overeind gebleven. De meeste macht ten tijde van de Republiek der Nederlanden. Toen al en nu heimelijk nog steeds zijn "de provinciën" een ondergeschoven kindje, ten dienste van, of op sommige vlakken ronduit een wingewest. Dat terwijl: elke regio telt! Zo zou in een waarlijk zelfstandige zelfbeschikkende provincie zoals Groningen (met gas) of Limburg (met kolen) over haar eigen vruchtgebruik moeten kunnen beschikken. Te vaak wordt een regio gereduceerd tot een overloopgebied voor het waterbedeffect dat bepaalde problemen geven, zoals gebrek in huisvesting. Daar tegenover wil je sterke regio's zetten...

Dan hebben we het nog niet eens over het niet-Europese deel van het Koninkrijk der Nederlanden. In het Caribische zou gelijkwaardigheid de regio van landen en "openbare lichamen" goed doen. Zelfbeschikking als basis van vrijheid. Juist de juridische gelijkwaardigheid zou mogen betekenen dat de Europese waarden — zoals mensenrechten (volgens EVRM) — ook daar te beroepen zijn. Althans dat zou als referendum aan de bevolking kunnen worden voorgelegd. Het gaat dieper. Het kolonialisme (van het verleden) heeft ook gehele regio's ontheemd gemaakt, waardoor er volkeren in onze samenleving zijn die verstoten zijn van hun regio cq. land. Nederland moet extra verantwoordelijkheid voelen voor hen die zich identificeren met Suriname, Oost-Timor, Indonesië... (etc.)

Europese schaal: Europa van de Regio's

Nederland is onderdeel van de Europese Unie. Via de Benelux en de Unie van Kolen en Staal, is dit vooral vanuit economische belangen gegroeid. Het 'Europese project' als voortvloeïng van het Marshall-plan om te voorzien van wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog, met de gedachte dat voldoende voedsel ook vrede zou brengen. De verdeeldheid overstijgen tot een 'eenheid in verscheidenheid'. De Europese Unie als één verzameling van culturele diversiteit.

Als super-regio — binnen Europa — zou Nederland onderdeel kunnen zijn van de sterkste economie ter wereld. Namelijk de Benelux met Nord-Rhein Westfalen en Noord-Frankrijk. Een cirkel van 400km doorsnee, met circa 40 miljoen inwoners, met de grootste haven (Rotterdam tot Antwerpen) voor internationale handel en de sterkste industriën en dienstensectoren. Alleen daar is wel één ding voor nodig: dat de landsgrenzen vervagen tot potloodstrepen! Als een uitbreiding op '(het verdrag van) Shengen', dat er ook geen fiscale grenzen meer zijn, evenals qua sociale zekerheden en bureaucratie. Sowieso in deze super-regio! Voor haar inwoners zou het (vanuit regeltjes-perspectief) niet moeten uitmaken waar ze zich (her-)vestigen en werken. De harde landsgrenzen vervangen door een potloodstreep en gelijke rechtszekerheid.

Juist '(het verdrag van) Shengen' geeft ook een verplichting van solidariteit. Wanneer hele generaties hier komen wonen en werken, verzwakken de regio's in Europa van waar ze vandaan komen. Leegloop en ontheemding is schadelijk. In het klein zien we dat studenten de regio verlaten en te vaak niet terugkeren. In het groot zien we de toestroom van arbeidskrachten vanuit Oost-Europa. We moeten de verantwoordelijkheid voelen om de sociale infrastructuur en (ook die) economiën overeind te houden, gelijk ook aan onze wens om "de eigen regio" te versterken. Met die harde grenzen sluiten we onze ogen en nemen we geen verantwoordelijkheid voor de ander. Met zachte grenzen — bijna uitgegumd — hebben we het beste met elkaar voor.

Europa: regio in de Wereld

Ook geo-politiek is Europa een regio van betekenis. Die rol moet ze nog wel gaan uitvinden, of herinneren welk pad ze de laatste 50 tot 75 jaar heeft bewandeld. Hopelijk kan het 'Europese project' het op de rit houden. Het project voor voedsel, welvaart en vrede. We staan — met alle onrust in de wereld — op een kruispunt: hoe zelfstandig willen en kunnen we zijn? En doen we dat als oorlogsmachine of vredebrengende diplomaat?

De parels van diversiteit, laat iedere regio opleven. Dat is de kracht van de regio. Dat is de kracht van Europa.